Η παράδοση θέλει την ιστορία της Μονής να πηγαίνει πίσω στον 6ο μ.Χ. αιώνα, περίοδο ακμής της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, και έτος ίδρυσής της το 532 μ.Χ.. Κτήτοράς της θεωρείται ο στρατηγός του Ιουστινιανού Βελισσάριος, ο οποίος έχτισε το μοναστήρι της Παναγίας, ώστε να εξιλεωθεί από τη σφαγή των στασιαστών, κατά την περίφημη Στάση του “Νίκα” στην Κωνσταντινούπολη. Σε μαρμάρινη επιγραφή που σώζεται μέχρι σήμερα στο νάρθηκα του Καθολικού της Μονής, αναφέρονται τα εξής: «ΕΝ ΤΩ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΩ ΤΗΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ ΤΗΣ ΥΠΕΡΑΓΙΑΣ ΜΑΚΕΛΛΑΡΙΤΙΣΣΗΣ ΤΩ ΚΤΙΣΘΕΝΤΙ ΠΟΤΕ ΥΠΟ ΒΕΛΑΣΣΑΡΙΟΥ ΑΡΧΙΣΤΡΑΤΗΓΟΥ ΡΩΜΑΙΩΝ ΕΠΙ ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΣ ΤΟΥ ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ ΤΩ 532».

Η αρχική θέση της Μονής ήταν κάτω από το βράχο στον οποίο είναι χτισμένη σήμερα.

ΜΕΤΟΝΟΜΑΣΙΑ ΣΕ ΜΑΚΕΛΛΑΡΙΑ

Σύμφωνα με την παράδοση, η Μονή ονομαζόταν αρχικά Παναγία Λιθαριώτισσα ή Λιθοστρωτιώτισσα. Για τη μετονομασία της σε Παναγία Μακελλαριά διασώζονται οι παρακάτω παραδόσεις.

Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453, ο Μωάμεθ Β’ ο πορθητής προχώρησε στην κυρίως Ελλάδα σπέρνοντας τον όλεθρο. Στις 15 Μαΐου του 1458 κατέλαβε την Κόρινθο. Τα στρατεύματά του ξεχύθηκαν στην Πελοπόννησο. Οι κάτοικοι την γύρω περιοχής κατέφυγαν για προστασία στη Μονή της Μακελλαριάς.

Οι Τούρκοι, με αρχηγό τον Κατή-Πασά, έφθασαν στη Μονή και την πολιόρκησαν από την απέναντι οχυρά θέση «Κατηκάμπος», έχοντας αντιμέτωπα τα στρατεύματα του Έλληνα οπλαρχηγού Γιάννου, τα οποία είχαν οχυρωθεί στη θέση «Γιάννου-κάμπος». Από τους επικεφαλείς των δύο στρατευμάτων προήλθαν και οι μετέπειτα ονομασίες των θέσεων, που διασώζονται μέχρι σήμερα. Παρά τη σθεναρή αντίσταση τόσο από τη Μονή όσο και από τους αγωνιστές του Γιάννου, οι Τούρκοι ενισχυμένοι και από τα στρατεύματα του Βοϊβόδδα Πασά, επιτέθηκαν με ορμή από τη θέση Βοϊβοντόραχη, κυρίευσαν τη Μονή και κατέσφαξαν τους μοναχούς και τον άμαχο πληθυσμό. Από τη σφαγή γέμισαν τα κελλιά των μοναχών με αίμα. Από τις λέξεις αίμα–κελλιά ή από την ιταλική λέξη macellio (μακελειό), που σημαίνει σφαγή, η Μονή ονομάσθηκε Μακελλαριά.

Άλλη παράδοση αναφέρει τα εξής: όταν κατελήφθη το μοναστήρι από τους Τούρκους, ο Ηγούμενος της Μονής προέτρεπε τους επικεφαλής των στρατευμάτων να μην καταστρέψουν τη Μονή, διότι είναι τόπος ιερός και η Παναγία επιτελεί αναρίθμητα θαύματα. Οι Τούρκοι Πασάδες ζήτησαν από τον Ηγούμενο να επιβεβαιώσει τους ισχυρισμούς του και να αποδείξει τη θαυματουργό δύναμη της Μονής. Συμφώνησε τότε ο Ηγούμενος με τους Τούρκους Αγάδες ότι θα πετάξει από το βράχο, στο βάραθρο του Σελινούντα ποταμού, το καντήλι της θαυματουργού εικόνας της Παναγίας το οποίο αν σταθεί όρθιο, χωρίς να σπάσει και χωρίς να χυθεί το λάδι που περιείχε, δεν θα καταστρέψουν το Μοναστήρι. Πράγματι οι Τούρκοι έστειλαν στο βάραθρο του ποταμού στρατιώτες για να διαπιστώσουν τον ισχυρισμό του Ηγουμένου. Το καντήλι της Παναγίας ρίχτηκε από το βράχο και το θαύμα είχε συντελεστεί. Οι Τούρκοι στρατιώτες βρήκαν το καντήλι σκαλωμένο στα δένδρα άθικτο και έτσι πίστεψαν στη θαυματουργό δύναμη της Παναγίας και δεν κατέστρεψαν τη Μονή. Μετά από παρέλευση αρκετού χρονικού διαστήματος προσήλθαν στη Μονή τουρκικά στρατεύματα με στρατιώτες της πρώτης κατάληψης της Μονής, οι οποίοι γνώριζαν το θαύμα, αλλά και με στρατιώτες που πρώτη φορά διέρχονταν από τη Μονή. Τότε επήλθε διαφωνία μεταξύ των Τούρκων, καθώς αυτοί που γνώριζαν τη θαυματουργό δύναμη της Παναγίας έλεγαν ότι δεν πρέπει να καταστραφεί, ενώ αυτοί που επισκέπτονταν πρώτη φορά τη Μονή επέμεναν ότι θα έπρεπε να την καταστρέψουν. Από τη διαφωνία μεταξύ των Τούρκων δημιουργήθηκε φανατισμός και εμμονή στις αντίθετες απόψεις με αποτέλεσμα να γίνει συμπλοκή μεταξύ τους και να ακολουθήσει μεγάλη σφαγή στο χώρο της Μονής και ως εκ τούτου η Μονή να ονομασθεί Μακελλαριά.

ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΠΑΝΩ ΣΤΟ ΒΡΑΧΟ

Η αρχική θέση της Μονής ήταν κάτω από το βράχο στον οποίο είναι χτισμένη σήμερα. Η ιστορία αναφέρει πως μεταφέρθηκε μετά την καταστροφή της από τους Τούρκους το 1458. Οι εναπομείναντες πατέρες θέλησαν να ξαναχτίσουν το Μοναστήρι, όχι όμως στην τοποθεσία που ήταν παλαιότερα χτισμένο, και αυτό για λόγους προστασίας από τις καιρικές συνθήκες και ιδιαίτερα από τους ισχυρούς ανέμους που επικρατούν στην περιοχή. Έτσι αποφάσισαν να το χτίσουν στο απάνεμο μέρος του σπηλαίου, όπου σήμερα υπάρχει το εκκλησάκι της Μεταμορφώσεως.

Για το σκοπό αυτό προσλήφθηκαν εργάτες από τα κοντινά χωριά και κυρίως από τους Λαπαναγούς.

Κατά θαυμαστό τρόπο το έργο της ανοικοδόμησης δεν σημείωνε καμιά πρόοδο, διότι η οικοδομή την οποία οι εργάτες ανήγειραν την ημέρα, έπεφτε τη νύχτα και το πρωί παρουσιαζόταν σωρός ερειπίων ενώ τα εργαλεία και μέρος των υλικών εξαφανίζονταν.

Μετά από λίγες ημέρες τα εργαλεία βρέθηκαν στην κορυφή του βράχου, που είναι σήμερα χτισμένο το Μοναστήρι. Οι μοναχοί, παρά τις αντιδράσεις του πρωτομάστορα (που θεώρησε το μέρος ακατάλληλο λόγω των καιρικών συνθηκών), άρχισαν την εκκαθάριση του βράχου για την ανοικοδόμηση της Μονής στο μέρος που υπέδειξε η Παναγία. Εκεί σε ένα φυσικό κοίλωμα του βράχου – όπως φαίνεται μέχρι σήμερα στο ιερό βήμα της μονόκλιτης Βασιλικής της Κοιμήσεως της Θεοτόκου – βρέθηκε ένα πήλινο δοχείο με πηγμένο λάδι, και δίπλα σε αυτό η εικόνα της Παναγίας.

Η αντίδραση του πρωτομάστορα δεν έμεινε χωρίς συνέπειες. Ενώ οι μοναχοί καθάριζαν το βράχο, αυτός συνέχισε πεισματικά την ανοικοδόμηση στη σπηλιά της Μεταμορφώσεως. Όταν βρέθηκε το εικόνισμα της Θεοτόκου οι σκαλωσιές γκρεμίστηκαν παρασύροντας τους χτίστες, τα υλικά και τα εργαλεία στη χαράδρα που οδηγεί στο Σελινούντα ποταμό. Κανείς δεν τραυματίστηκε, εκτός από τον πρωτομάστορα. Οι μοναχοί προσευχήθηκαν και άλειψαν τον τραυματισμένο πρωτομάστορα με το λάδι που βρέθηκε. Αμέσως θεραπεύτηκε από τα τραύματά του και γεμάτος ευγνωμοσύνη για τη θεομητορική προστασία αρχίζει την ανοικοδόμηση στον τόπο της θείας εκλογής, έργο το οποίο δεν συνάντησε πλέον κανένα εμπόδιο.

Αρχικά χτίζεται ο Ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Το κοίλωμα του βράχου με το ιαματικό λάδι συμπεριλαμβάνεται στο Άγιο Βήμα του Ναού τιμητικά αλλά και με σκοπό την προστασία του από τυχόν βεβηλώσεις. Στο εικονοστάσι που χωρίζει το ιερό βήμα από τον κυρίως Ναό, τοποθετείται η Παναγία η Μακελλαρίτισσα, έφορος και προστάτιδα της νέας Μονής αλλά και αρωγός σε όσους με πίστη προσφεύγουν στη χάρη Της και τη μεσιτική Της πρεσβεία. Στέκεται εκεί Κυρά και Δέσποινα από τότε και οι πιστοί αλλά και τα ζώα που προσφεύγουν στη χάρη Της, ευλαβικά κλίνουν τα γόνατα μπροστά Της.

ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ ΣΩΤΗΡΟΣ

Λίγο πιο χαμηλά και σε μικρή απόσταση από το μοναστήρι, ακολουθώντας ένα κατηφορικό μονοπάτι, ο προσκυνητής συναντά ένα εκκλησάκι που τιμάται στη μνήμη της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος. Το εκκλησάκι αυτό είναι κτισμένο σε φυσική εσοχή του απόκρημνου βράχου, κάτω από τη Βοϊβοντοράχη, μέσα σε σπήλαιο. Χαρακτηριστικό στοιχείο στο εσωτερικό του ναού είναι ότι, καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου, ρέει αστείρευτα από το βράχο του σπηλαίου, αγίασμα.

ΜΕΤΟΧΙ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΡΙΑΣ

Σε μικρή απόσταση από τη Μονή και δίπλα στο Σελινούντα βρίσκεται ο Ιερός Ναός της Ευαγγελίστριας, που είναι μετόχι της Μονής, που παρ΄ όλη την εγκατάλειψη και κατάρρευση του διαφαίνονται πλούσια τα αρχιτεκτονικά του στοιχεία. στο πρόγραμμα της αδελφότητας είναι η αναστήλωση του πετρόκτιστου Ναού και η ανάδειξή του.

Η ΜΟΝΗ ΣΗΜΕΡΑ

Η Ιερά Μονή απο την ιδρυση της ήταν ανδρώα αλλά τα τελευταία είκοσι χρόνια δεν είχε συνοδεία. από τον Ιούλιο του 2011 με την ευλογία του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη Καλαβρύτων και Αιγιαλείας κ.κ. Αμβροσίου ανέλαβε γυναικεία αδελφότητα η οποία συνεχίζει το έργο της με την ευλογία του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Καλαβρύτων και Αιγιαλείας κ.κ. Ιερωνύμου.